حوادث تاریخی آمل

آمل از شهرهای قدیمی ایران است که روی رسوبات رودخانه هراز بنا شده است، به همین جهت روستاهای اطراف آن حاصلخیز و آباد می باشد. این شهر مدت ها پایتخت سراسر تبرستان و مرکز حل و فصل و عزل و نصب مازندران بود. شهر آمل در زمان حکومت مازیار بن قارن چنان بود که بعد از براندازی حکومت او ، خلفای عباسی و طاهریان ، مالیاتی که از آمل می گرفتند در سال رقمی در حدود 000/400 دینار بود . در حالیکه سراسر تمیشه ( قسمتی از بهشهر ) و ساری و حومه آن مجموعا 000/600 دینار مالیات می پرداختند. خلفای بنی عباس همچنین از سراسر تبرستان 000/000/13 دینار مالیات به زور می گرفتند که %30 آن را آمل پرداخت می کرد. به این ترتیب میتوان به بزرگی شهر ، اهمیت اقتصادی و شکوه آمل در آن زمان پی برد.تاریخ چند هزار ساله آمل پر از حوادث هیجان انگیز و مبارزه شدید با دشمنان و دفاع مقدس مقابل مهاجمان می باشد و در زمان صلح و آرامش کارشان رونق کشاورزی و احترام به آداب و رسوم باستانی و مهمان نوازی و پرورش ذوق ادبی و دانشمندان بود. همان طور که گفته شد یکی از علل نامگذاری آمل را این می دانند که آمل به زبان پهلوی دعا می باشد (ترامرگ مباد) و این اسم با مسمایی است زیرا این همه حوادث ناگوار که به شهر آمل و اطراف آن هجوم آورده و هر بار شهر را بکلی ویران و نابود کرد ، باز در مدت کمی شهر ساخته شده و به اوج ترقی خود رسید. از حفاری های آمل چنان بر می آید که چندین مرتبه رودخانه هراز طغیان کرده و مسیر خود را عوض کرده و به داخل شهر ریخته ، به طوری که ساکنین شهر فرصت فرار و نجات خود پیدا نکردند و نام لیتکوه از این سیلابها گرفته شده است ( لیته کوه یعنی گل کوه ).

از جمله حوادثی که منجر به کشتار و ویرانی در آمل گردید می توان به حوادث زیر اشاره کرد. :

1- در شهرستان نور پشت یک کتاب خطی این مطلب نوشته بود : (( در نمارستاق آب دریاوک یا دریوک در تنگه کوه طغیان کرد و کوه را پاره کرد که براثر شکستن سد طبیعی دریاوک نمارستاق سیلی مهیب ایجادشد که شهر آمل و روستاهای اطراف آن ویران و در زیر رسوبات منهدم گردید. در قسمت شرقی  شهر ، زمین نسبتا" مسطحی دیده می شود که سابقا" ساختمانهای زیادی داشته و اگر زیر خاک را کاوش کنند آثار خانه هایی که از رسوبات رودخانه انباشته شده بخوبی مشاهده می شود .)) بعضی این سیلاب را در سال 108 هجری می دانند ؛ خدا عالم است.

2- نوشته از مرحوم آقاسید ابوطالب فرزند علیرضا موسوی شاهاندشتی راجع به ویرانی آمل بدست آمد که متن نوشته را    می نگاریم:

((  بسم الله تعالی معلوم اهل ایمان و عبرت گیرندگان حوادث زمان باشد که 1223 که از هجرت نبوی (ص) و صلم زلزله ای در دارالمرز مازندران الی قم و الی قریب به سبزوار در عصر جمعه دوازدهم تیر ماه قدیم آمده که بعضی معموره را در همان زلزله اول خراب نموده و از اول شب همان روز طبقات زمین بحدی بحرکت درآمده که احدی از وذیع و شریف را مظنه باقی دنیا و مافیا نبوده در اکثر دیار حدود مزبوره معموره نماند زمین را در اکثر جاها زیر ورو نموده اما از برکات ائمه اطهار صلواة الله علیهم اجمعین آدم کم تلف شدند اما مسجدها و منبرها و امامزاده ها و حمام ها و بازار ها و خانه ها و پل ها و رباط ها و قریه هااکثر به زمین فرو رفتند و بالمره خراب شدند که آثاری از ایشان نماند تا عرض سه سال متوالی زلزله می آمد . بعد از انقضای سه سال کم کم می آمد . مدت دو سال مردم دیار شهر آمل و مازندران کوه نشین بودند. و در حال تحریر سال 1226 باز کم کم می آید.))

3- آتش سوزی بزرگی که در دوره جدید در شهر آمل اتفاق افتاد که باعث خرابی زیاد و ویرانی شدید شهر گردید . این آتش سوزی و حریق در سال 1335 هجری قمری واقع شد که ابتدا از نزدیک تکیه نیاکی ها شروع شد و بر اثر وزش تند باد همه شهر را فراگرفته و به رودخانه هراز رسید و بر اثر سرایت آتش به مغازه باروت و مهمات و اسلحه فروشی  ، آن مغازه منفجر گردید و آتش مهیب به آنطرف رودخانه افتاد و بعد بواسطه شدت باد تمامی شهر آمل در گرداب آتش فرو رفت . معروف است که این حریق در فروردین ماه ، هنگامی که ساکنین شهر مشغول خوشگذرانی و برگزار کردن مراسم نوروز بودند واقع شد و بخش اعظم شهر به تل خاکستری تبدیل گردید.

4- بروز بیماری خطرناک طاعون که درسال 1198هجری رخ داد ، شهروندان بیشماری رانابود گرداند و شهر به ویرانه ای تبدیل گشت.

5- در سال 1269 هجری بیماری وبا در آمل به جان مردم افتاد و عده ای از مردم شهر را از بین برد و دستخوش فنا کرد.

6- در سال 1336 هجری شمسی بیماری خطرناکی به نام بیماری مشمشه به آمل حمله کرد که افراد زیادی از شهروندان نابود و به دیار باقی شتافتند.

7- جنگ هایی که باعث ویرانی شهر آمل و اطراف آن و سبب از بین رفتن مردمان بیشماری شد که می توان به چندین جنگ و لشگر کشی اشاره کرد.

الف ) حمله چنگیز خان مغول و فرزندانش به تبرستان که طی آن شهرهای زیادی از جمله آمل ویران گردید ولی دوباره و بسرعت بازسازی شد.

ب) حمله امیر مسعود به شهر آمل و جنگ با سادات علوی که این سلسله را منقرض کردند و مازندران و آمل را ضمیمه قلمرو حکومت خود کردند.

ج) حمله سامانیان با اسپهبدان آمل و رویان که ویرانی و کشتار ظالمانه و بیشماری در پی داشت.

د) جنگ امیر تیمور گورکانی با پادشاهان مرعشیان آمل که ویرانی و کشتار ظالمانه و بیشماری در پی داشت و معروف است که از سرهای مردم بی گناه آمل و لاریجان در میر بزرگ مناره ای درست کرده و سرانجام سلسله مرعشیان را منقرض و به ترکمنستان تبعید نمود.

هـ) جنگ های شاه اسماعیل و شاه عباس صفوی به آمل که طی آن خلق زیادی کشته شدند. ناگفته نماند که در این جنگها شهر و روستا بکلی ویران نشدند، زیرا ساکنین شهر معدودی باقیماندند و دوباره شهر را آباد و به سرعت بازسازی کردند و کشاورزی و بازار را رونق دادند.

و) حمله آقا محمد خان قاجار به لاریجان و آمل که چندین ماه به طول انجامید و سرانجام با حمله آقا محمد خان قاجار و حمله محمد قلی خان مردم بی گناه لاریجان و آمل را کشتند و شهر را ویران کردند.